Schijndel in puin: de verwoestende granaatweken
Op 23 oktober 1944 wordt Schijndel bevrijd van de Duitse bezetting. Dat is weken later dan het nabijgelegen Sint-Oedenrode, Veghel en Eerde. Daar landen op 17 september honderden geallieerde parachutisten. Ook voor Schijndel lijkt de bevrijding dan nabij. Het dorp ligt echter vijf weken lang vol in de frontlinie. In Schijndel is een grote Duitse troepenmacht met zwaar geschut geconcentreerd. De strijdende partijen bestoken elkaar met ontelbare granaten. Velen daarvan komen in Schijndel en Wijbosch neer.
Nachtmerrie
De verwoestende periode gaat de boeken in als ‘de granaatweken’ en is voor de bevolking een ware nachtmerrie. Veel gezinnen raken dakloos. Inwoners zoeken beschutting in schuilkelders of slaan op de vlucht. Duizenden van hen vinden onderdak in de buurdorpen Sint-Michielsgestel en Den Dungen. Onder de Schijndelse bevolking vallen tientallen doden en honderden gewonden. Meer dan duizend woningen raken beschadigd en ruim driehonderd huizen en andere gebouwen zijn compleet verwoest. Waaronder het raadhuis in Schijndel en de kerk en het klooster in Wijbosch.
Ooggetuigen: een nieuw boek
Over het verloop van de oorlog in Schijndel, Wijbosch en Eerde is veel geschreven. Soms ontbrak het aan persoonlijke beleving van de mensen die het allemaal echt meegemaakt hebben: de ooggetuigen. Daarom hebben Adrie van Grinsven en Wim van der Rijt een boek geschreven waarin maar liefst 42 ooggetuigen 138 korte verhalen vertellen. Lezers kunnen zo alle facetten van de oorlog meebeleven. Tijdens de vele interviews werden sommige verhalen met tranen in de ogen verteld. Want zelfs 80 jaar na de bevrijding heeft de oorlog nog steeds een grote impact op het leven van vele ooggetuigen. Ook zijn meer dan honderd ingekleurde foto’s opgenomen waarin soms (waar mogelijk) verleden en heden in elkaar overlopen. Op deze manier willen de schrijvers een brug slaan tussen toen en nu.
"Tachtig jaar vrijheid is een kostbaar geschenk en dat beseffen we anno 2024 misschien nog wel meer dan ooit. We hopen met dit boek te bereiken dat de lezers weer beseffen dat een oorlog eigenlijk geen winnaars kent. Het wil ook een eerbetoon zijn aan de generatie die de oorlog bewust meemaakte en ook zorgde voor de opbouw van Nederland tot een welvarend land. Lest we forget! Opdat wij niet vergeten!"
Adrie van Grinsven en Wim van der Rijt, schrijvers van het boek Ooggetuigen. Dat is tegen kostprijs (voor slechts € 6,00) te verkrijgen in het Gasthuis Lidwina, het Jan Heestershuis, De Schakel in Wijbosch en de molen van Eerde.
Granaatvuur
In 2019 bracht Heemkundekring Schijndel een documentaire uit met indrukwekkende beelden. Ook daar kwamen ooggetuigen van de granaatweken aan het woord. Zij delen hun aangrijpende ervaringen. Tiny van Alebeek is een van hen. Zijn moeder en zusje werden dodelijk getroffen. Een fragment uit zijn verhaal: “We hoorden heel ver weg: boem, boem, boem, boem, boem. Sint-Oedenrode of Son, daar werden die granaten afgeschoten. [...] De eerste kwam bij ons op het plat dak. En die knalde uit elkaar. Nou, dan word je door de luchtdruk weggeslingerd.”
Begraafplaats
Ook bij Ad van de Oetelaar staan beelden van de oorlog op zijn netvlies gebrand. Hij vertelt: “De mensen die waren verongelukt en doodgeschoten werden naar de begraafplaats gebracht. Die kwamen dikwijls bij ons langs. De kruiwagens hadden toen ijzeren banden, dus die hoorden we wel aankomen. Toen heb ik een wagen gezien, daar hing een zeil op. Maar er hing een arm buiten. Dat vergeet je nooit meer. Dat gaat nooit meer uit je kop. Je ziet die arm altijd nog zwaaien.”
Schuilkelder
Jo van den Bogaard - Mutsaars zat samen met vele anderen in de schuilkelder bij het klooster. Ze herinnert zich de dag van de bevrijding nog goed. “Toen kwamen die militairen beneden in de kelder. Want wij mochten er natuurlijk niet uit. En die hadden allemaal koekjes die ze kwamen uitdelen. Dat stond ons wel aan,” vertelt ze met een glimlach. “Toen we bevrijd waren kwam mijn zuster met haar vriend kijken hoe ons huis erbij lag. Ze is in die puin aan het rommelen geweest. Daar heeft ze dit beeldje gevonden.” Voor haar op tafel staat een wit mariabeeldje. Het is ongeschonden uit de puinhopen gekomen.
Bronnen en meer informatie
- Boek - Ooggetuigen, Adrie van Grinsven en Wim van der Rijt. Verkrijgbaar bij Gasthuis Lidwina, het Jan Heestershuis, De Schakel in Wijbosch en de molen van Eerde.
- Fotocollectie - Heemkundekring Schijndel
- Documentaire - Ooggetuigen van de Granaatweken, Heemkundekring Schijndel
- Artikel - De Granaatweken in De Canon van Meierijstad
- Boek - De Granaatweken, Ben Peters en Louis van Dijk
- Video - Mevrouw van den Bogaard vertelt over de schuilkelder
- Voorstelling - De Granaatweken door Theatergroep Wildeman
Lees meer oorlogsverhalen uit Meierijstad
-
Geschiedenislessen komen tot leven
Geschiedenislessen komen tot leven
In groepjes fietsen leerlingen van het Elde College door Eerde, Sint-Oedenrode en Schijndel. Ze zijn door hun geschiedenisdocent op pad gestuurd. "Hoe persoonlijker de verhalen, hoe enthousiaster de leerlingen."
-
De bevrijders van Schijndel
De bevrijders van Schijndel
Dirk Paagman schreef het diepgravende boek De Bevrijders van Schijndel. In zijn zoektocht naar beeldmateriaal stuitte hij op een wel heel bijzondere foto, gemaakt bij Huize Lidwina. "Toen ik deze foto zag werd ik knettergek."
-
Een onderbelicht verhaal
Een onderbelicht verhaal
Meer dan 800 Ollanders verlieten in de nadagen van de oorlog op last van de Duitsers huis en haard. Wie het waagde om terug te keren wachtte een kogel. Een onderbelicht stukje dorpshistorie.
-
Vuurgevecht bij 't Hurkske
Vuurgevecht bij 't Hurkske
Erp, vrijdag 22 september 1944. De Duitse luitenant Heinrich Schönemann beschrijft in een brief het landschap rond ‘t Hurkske. “Idyllisch, bijna als in een droom. Een groter contrast met de oorlog bestaat niet.”
-
Ik voel me geen held
Ik voel me geen held
Ruud Geboers uit Sint-Oedenrode is tweemaal uitgezonden naar Afghanistan. "De plek waar je opgroeit is van groot belang voor wat je denkt en wat je beweegt. Het is goed om je dat te realiseren."
-
Vrijheid is alles
Vrijheid is alles
In Meierijstad worden sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne vluchtelingen opgevangen. In juni woonden er 576 Oekraïners op allerlei plekken in Meierijstad. Karyna Kutova is één van hen.
-
We zijn sámen de samenleving
We zijn sámen de samenleving
Michiel Janssen en Annelies Fleuren gingen op uitzending naar Afghanistan. "Er zijn zoveel dingen waar je eigenlijk niet over nadenkt, die totaal niet vanzelfsprekend zijn voor zoveel mensen. Dat is ook wel een beetje confronterend."
-
De loopgraven lagen achter ons huis
De loopgraven lagen achter ons huis
Als jong meisje maakt Tilly van der Vleuten-Hellings (89) uit Schijndel de oorlog bewust mee. Duitsers die door de straat marcheren, granaten die fluitend over je hoofd vliegen en boerderijen die in brand staan. De beelden staan op haar netvlies.
-
Historie op je bord
Historie op je bord
Bedenk een eigentijds gerecht met producten die in de oorlogsjaren ‘op de bon’ waren, of gemakkelijk verkrijgbaar. Met die opdracht ging chefkok Sietse Blummel aan de slag.
-
Piloten in de Pompstraat
Piloten in de Pompstraat
Het is een opvallende speling van het lot: een schilderende Engelse militair die als onderduiker een schuilplaats vindt bij een Schijndelse kunstenaar. Wat schreef Leslie Dowson later in een brief aan Jan Heesters?