Burgemeester in oorlogstijd
In augustus 1936 wordt hij benoemd tot burgemeester van Erp: Herman Verheijen. De bestuurder is geboren in 1884 in Roosendaal, getrouwd met de Dongense Johanna Bressers en vader van negen kinderen. Hij heeft bij zijn aantreden geen idee wat hem enkele jaren later te wachten staat. Nog geen drie jaar na zijn benoeming breekt de Tweede Wereldoorlog uit. Het burgemeesterschap onder de Duitse bezetter is geen gemakkelijke opgave.
Duivels dilemma
Al vrij snel worden gemeenteraden door de nazi’s ontbonden. Burgemeesters staan er alleen voor bij het nemen van bestuursbeslissingen en het uitvoeren daarvan. Ze komen voor duivelse dilemma’s te staan. Blijf ik op mijn post en voer ik bevelen van de bezetter uit? Of stap ik op in de wetenschap dat ik vrijwel zeker plaats maak voor een Duitsgezinde NSB-burgemeester? Verheijen besluit te blijven. Om naar eer en geweten de Erpse bevolking door de oorlogsjaren te helpen, zo goed en zo kwaad als het gaat. Met het risico dat hij later van collaboratie (samenwerking met de bezetter) beschuldigd zal worden.
Grens bereikt
Begin augustus 1944 weigert de burgervader nog langer gehoor te geven aan bevelen van de nazi’s. De Duitsers hebben hem opgedragen om mannen aan te wijzen voor werkzaamheden op vliegveld Volkel. Dat is kort daarvoor gebombardeerd door de geallieerden. De grens van Herman Verheijen is bereikt, hij weigert verdere medewerking. De Dongense historisch onderzoeker Hans Sprangers vertelt daarover in het Brabants Dagblad: “Ook voor Brabant kwam het einde van de oorlog steeds dichterbij, na de invasie van de geallieerden in Frankrijk op 6 juni 1944. Medewerking aan het herstel van het Duitse vliegveld betekende feitelijk dat hij de eigen oprukkende bevrijders in levensgevaar bracht. Daar lag de grens, dat mocht niet gebeuren.”
-
-
-
"Ik vertik het!" De grens van Herman Verheijen is bereikt. De burgemeester weigert verdere medewerking en aanvaardt de consequenties van zijn besluit. Hij weet dat het hem zijn leven zal kosten.
Ontberingen
De burgemeester duikt om principiële redenen niet onder. Niet veel later wordt Verheijen voor de ogen van zijn kinderen (zijn vrouw is in 1942 overleden) in zijn woonhuis gearresteerd. Hij wordt naar concentratiekamp Vught gebracht en vanuit daar op transport gesteld naar Duitsland. Via Sachsenhausen komt hij in concentratiekamp Buchenwald terecht. Daar overlijdt hij op 12 maart 1945 op 60-jarige leeftijd. Aan onderkoeling, ondervoeding en uitputting na zware dwangarbeid en ontberingen. Volgens getuigenissen van de andere gevangenen beurde hij zijn lotgenoten op door zijn moedig gedrag en fiere opgewektheid, zelfs de jongeren onder hen.
Eerherstel
Na de oorlog krijgt Herman Verheijen lange tijd geen eerherstel, net als andere burgemeesters die in functie bleven tijdens de bezetting. In de loop van de tijd kantelt het beeld. Inmiddels is er een monument met namen van burgemeesters bij het Brabantse provinciehuis, hangt Verheijens portret in het oude raadhuis in Erp en is er in het dorp een straat naar hem vernoemd. Ook staat zijn naam op het oorlogsmonument naast de Erpse kerk, samen met de namen van andere Erpse gevallenen. Op 14 oktober 2023 is er een struikelsteen gelegd voor Verheijens oude ambtswoning aan de Brugstraat 22 in Erp. Ter nagedachtenis aan het grote offer dat hij voor anderen bracht.
Bronnen:
- Foto's: Heemkundekring Erthepe
- Stichting Struikelstenen Meierijstad - Oorlogsslachtoffers Erp
- Canon van Meierijstad - Burgemeester in oorlogstijd
- BHIC - Als goede vaderlander gestorven
- Brabants Dagblad - Struikelsteen voor Erpse burgemeester die omkwam in Buchenwald
- Brabantse gesneuvelden - Hermanus Verheijen
- Boek Pyama House - door dr. Frans Govers
Lees meer oorlogsverhalen uit Meierijstad
-
Nooit meer thuiskomen
Nooit meer thuiskomen
Het is september 1944. Tussen Olland en Rooi wordt nog hard gevochten. De Duitsers geven hun veroverde meters niet prijs. Jacob 'de Zeeuw' weet dat als de Duitsers zijn huis aan de Ollandseweg gaan doorzoeken, er geen weg terug is.
-
Hell's Highway
Hell's Highway
“1944. Eerde. Een dorp dat relatief rustig de oorlog doorkwam. Tot die ene dag. Een zondag die het leven van veel, heel veel mensen op slag zou veranderen." Met deze woorden begint de documentaire van Omroep Meierij over Operatie Market Garden.
-
Stil Verdriet
Stil Verdriet
Een jonge moeder die de schuilkelder net niet bereikt. Een man die ondanks naderend geweld zijn huis niet wil ontvluchten. Vijf kinderen die spelend met achtergebleven oorlogstuig een gruwelijke dood vinden. Stil Verdriet in het Veghel van 1944.
-
De Elfde Man
De Elfde Man
In het najaar van 1943 stort op de grens van Sint-Oedenrode en Eerde een bommenwerper neer. De Elfde Man is een zesdelige podcastserie over de Amerikaanse piloot die daarbij spoorloos verdwijnt. Heeft hij het gered? Waar is hij gebleven?
-
De granaatweken in Schijndel
De granaatweken in Schijndel
Op 23 oktober 1944 wordt Schijndel bevrijd. Daar gaan vijf verwoestende weken in de frontlinie aan vooraf. De strijdende partijen bestoken elkaar met ontelbare granaten. Velen daarvan komen in Schijndel en Wijbosch neer.
-
Het Pyama House in Erp
Het Pyama House in Erp
Het huis van de familie Otten in Erp was tijdens de Tweede Wereldoorlog een cruciale schuilplek voor gestrande piloten en bemanningsleden. De geallieerde militairen werden vanuit hier op weg geholpen, terug naar hun thuisbasis.
-
Als mens zijn we gelijk
Als mens zijn we gelijk
Het is september 1944. Koos van Schaïk (26 jaar) is werkzaam als zuster bij het Rode Kruis. In Sint-Oedenrode is een noodhospitaal ingericht. Zojuist is een gewonde Duitser binnengebracht. De jonge zuster staat voor een dilemma.
-
We komen allemaal terug...
We komen allemaal terug...
Emma is pas drie jaar als ze samen met haar zussen Lies en Jetty zeulend met grote koffers wordt gezien in de Veghelse Hoofdstraat. De Joodse zusjes gaan op transport. "We hebben niemand kwaad gedaan. We komen allemaal terug.”
-
Vrijheid moet je koesteren
Vrijheid moet je koesteren
De Veghelse Renée Wolf-Pinto vertelt op scholen over haar ervaringen als joods onderduikmeisje. "Ik zie ons nog lopen. Hand in hand door een dik pak sneeuw. Het was hartstikke koud. We waren bang, hadden geen idee wat ons te wachten stond."
-
Het dagboek van Hanneke
Het dagboek van Hanneke
Een fragment uit het boek Hannekelief! Een verhaal van een Joods meisje wat ondergedoken zat in het Brabantse dorp Eerde. "Het schieten houdt niet op. En ik hoor explosies. Komen de Duitsers terug? Ik voel hoe mijn stem trilt."